خموش پرسخن

 

 

Aan u verzonden door Mehrdad via Google Reader:

 

 

خموش پرسخن

via تورجان door علی اشرف فتحی op 30-12-09

با رحلت آیت الله العظمی منتظری این پرسش برای بسیاری از مقلدین وی مطرح شده که پس از وی باید از کدام یک از مراجع تقلید شیعه  تبعیت کنند؟ اگرچه مرحوم منتظری همچون بسیاری از فقها و مراجع تقلید شیعه فرد خاصی را به عنوان جانشین خود تعیین نکرده است اما به نظر می رسد که مقلدین وی میان چهار مرجع تقلید تقسیم شوند. از سویی با توجه به مقبولیت بالای آیت الله صانعی در میان دانشگاهیان و فعالان سیاسی، بخشی از مقلدین مرحوم منتظری به وی رجوع خواهند کرد. از سوی دیگر نیز با توجه به عنایت ویژه آقای منتظری به جایگاه علمی حضرات آیات عظام سید موسی شبیری زنجانی (shobeyri)، سید علی حسینی سیستانی و حسین وحید خراسانی بخش وسیعی از بدنه سنتی و حوزوی مقلدان آقای منتظری تابع آرای فقهی این سه مرجع تقلید خواهند شد.

خموش پرسخن

در این میان آیت الله زنجانی جایگاه ممتازتری دارد و به واسطه نزدیکی دیرینه اش با مرحوم منتظری مقبولیت بیشتری میان طیف سنتی حامی آقای منتظری داشته است. وی از دیرباز و حتی در بدترین شرایط، تلاش های فراوانی برای رفع محدودیت های آقای منتظری انجام داد و تعامل علمی نزدیکی با آن مرحوم داشت. از آنجا که رهبری نیز احترام ویژه ای برای آقای زنجانی قائل بوده و هست و فرزندان او از شاگردان آیت الله زنجانی بوده اند، نقش این مرجع تقلید در رفع حصر آقای منتظری بسیار برجسته بود و پس از رفع حصر نیز او از نخستین کسانی بود که به دیدن مرحوم منتظری رفت. آیت الله منتظری در صفحه ۷۷۷ جلد نخست خاطرات خود به نامه ای اشاره کرده که آیت الله زنجانی در اعتراض به حصر مرحوم منتظری به رهبری نوشته است. آیت الله شبیری همچنین در جریان برخوردهای خشن با معترضین به نتایج انتخابات ریاست جمهوری اخیر مذاکراتی با برخی مراجع تقلید قم همچون مرحوم منتظری و آیت الله العظمی صافی گلپایگانی داشت و نسبت به کشته شدن برخی معترضین بسیار معترض بود. اقامه نماز بر پیکر آقای منتظری نیز وزنه حوزوی و اجتماعی آیت الله زنجانی را سنگین تر کرد.

اما همه این نقش آفرینی ها سبب نشده که آیت الله زنجانی در میان مردم چهره شناخته شده ای باشد. وی شخصا هیچ گاه علاقه ای به ورود به وادی مرجعیت نداشت و آمدن نام او در لیست معروف جامعه مدرسین هم سبب نشد که او به ملزومات مرجعیت گردن نهد. او تنها مرجع تقلیدی است که بساط پرداخت شهریه برای طلبه ها در قم برپا نکرده، هیچ سایتی برای ترویج مرجعیت خود ندارد، دفتر و بیت به معنای واقعی آن ندارد و تنها به تدریس مشغول بوده و توانسته به عنوان یکی از مهم ترین و فنی ترین استادان فقه حوزه علمیه قم مطرح شود. مباحث هر روز وی تایپ می شود و در قالب جزوه ای در جلسه بعد در اختیار طلاب قرار می گیرد. طلبه های درسخوان و محقق قم او را خودمانی تر صدا می کنند و با نام «آقا موسی» می شناسندش. آقا موسی با وجود آنکه ۸۱ سال پیش در شهر قم به دنیا آمده است، اما شخصیت و روحیات او کاملا شبیه زنجانی هاست و همین می تواند نشان دهنده تأثیرگذاری عمیق پدرش مرحوم آیت الله العظمی سید احمد زنجانی باشد. او نیز همچون پدر و سایر علما و شخصیت های زنجانی چندان علاقه ای نداشته که نامش بر سر زبان ها باشد. همه اثرگذاری ها و فعالیت های علمی و اجتماعی اش را بدون سر و صدا پیش برده و از رسانه ای شدن ابا داشته است. ترجیح داده که زندگینامه ای از خود منتشر نکند و حتی انتشار رساله عملیه او نیز تابع چنین روندی بوده است. همین امر سبب شده که او تنها در زادگاه پدرانش (زنجان) و یا بین برخی خواص مقلدانی داشته باشد.

درباره پدر

مردم قم آقای زنجانی را به عنوان امام جماعت نمازهای صبح و مغرب و عشای حرم حضرت معصومه و نیز امام نماز جماعت ظهر و عصر مدرسه فیضیه می شناسند. او سال هاست که به جای پدرش مرحوم آیت الله العظمی سید احمد زنجانی در این دو مکان مقدس نماز جماعت پرجمعیتی را امامت می کند. پدرش نیز با وجود جایگاه علمی و اخلاقی برجسته ای که داشت، هیچ گاه وارد وادی مرجعیت نشد. مرحوم سید احمد زنجانی که در نماز جماعتش بزرگانی همچون امام خمینی همواره شرکت می کردند. آنگونه که مرحوم آیت الله منتظری در صفحه ۹۹ جلد اول خاطرات خود آورده است، مرحوم سید احمد زنجانی در ایام زعامت دینی مراجع ثلاث (حضرات آیات حجت، صدر و خوانساری) که پیش از حضور آیت الله العظمی بروجردی در حوزه علمیه قم متصدی مرجعیت بودند، همراه امام خمینی از مجتهدینی بود که از طلبه ها امتحان می گرفتند و به عنوان «ممتحن» شناخته می شدند.

همچنین آیت الله منتظری در صفحه ۲۰۰ همان کتاب به مباحثه های سه نفری حضرات آیات امام خمینی، سید محمد محقق داماد و سید احمد زنجانی در مدرسه فیضیه اشاره کرده است. دوستی امام خمینی و آیت الله سید احمد زنجانی بسیار دیرینه و صمیمانه بود. آنها شوخی های دوستانه و خودمانی زیادی با هم داشته اند که برخی از آن مطایبه ها را فضلای قدیمی تر قم نقل می کنند. آنها با هم به پیاده روی می رفته اند و گعده های زیادی داشته اند.

اواخر عمر سید احمد زنجانی با شروع مبارزات امام همزمان شد و این فقیه اخلاقی در کنار امام خمینی و سایر مراجع تقلید قم بیانیه معروف ۹ نفره مراجع قم علیه عملکرد رژیم را امضا کرد. سید احمد زنجانی وقتی در آبان سال ۱۳۵۱ شمسی درگذشت از خود سه پسر به جا گذاشت: سید موسی که جای پدر را سال ها بعد پر کرد، سید جعفر که سال هاست از قضات باسابقه دیوان عالی کشور است و سید ابراهیم که چند سال بعد پدر در یک سانحه رانندگی درگذشت. دختر سید احمد نیز با آیت الله سید ابوالفضل میرمحمدی ازدواج کرد که اکنون از اعضای قدیمی جامعه مدرسین است و پدر دکتر میرمحمدی نماینده سابق قم و معاون هاشمی رفسنجانی در زمان ریاست جمهوری اش.

فقیه آسان گیر، منتقد متنفذ

سید موسی از همان دوران حیات پدر و پا به پای او در مبارزات روحانیت حضور داشت و نامش در چند اعلامیه و نامه سرگشاده مشهور علیه مقامات وقت دیده می شود. آیت الله منتظری به خاطر دارد که آقا موسی در کنار امام موسی صدر و شهید بهشتی از شاگردان خوب مرحوم آیت الله العظمی سید محمد داماد بوده اند. (خاطرات آیت الله منتظری، ج۱، ص ۴۴۱)

آقا موسی از دهه چهل به یکی از استادان برجسته مدرسه حقانی بدل شد و شاگردان بسیاری را تربیت کرد. محمد خاتمی رییس جمهور پیشین ایران یکی از افتخارات دوران طلبگی خود را حضور در درس آیت الله زنجانی می داند و از همان زمان تا کنون روابط صمیمانه اش را با استادش حفظ کرده است. آقا موسی در کنار فعالیت های فشرده علمی خود که به تبحر بالای وی در علوم مختلفی چون فقه، اصول و حدیث انجامید، فعالیت های سیاسی اش را هم بدون سر و صدا و در حاشیه انجام می داد. مرحوم آیت الله احمدی میانجی در صفحه ۲۹۰ خاطراتش گفته است که روز ورود امام خمینی به ایران در ۱۲ بهمن ۱۳۵۷ به همراه آقا موسی زنجانی و مرحوم آیت الله سید مهدی روحانی در برابر دانشگاه تهران ساعت ها منتظر رسیدن ماشین حامل امام خمینی بوده اند و روز بعد برای دیدن امام به مدرسه رفاه رفته اند. آیت الله احمدی میانجی به یاد می آورد که امام خمینی نه آیت الله زنجانی را شناخته بود نه آیت الله روحانی را. چرا که آنها را بیش از ۱۴ سال قبل دیده بود.

آقا موسی پس از انقلاب ترجیح داد که به فعالیت های حوزوی ادامه دهد و زمزمه اعلام وی به عنوان مرجع تقلید در اواخر حیات مرحوم آیت الله العظمی اراکی قوت گرفت. او از آذر ۱۳۷۳ همزمان با ۶ فقیه دیگر از سوی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم به عنوان مرجع تقلید معرفی شد. اما همانگونه که گفته شد خود وی هیچ گاه مرجعیت را جدی نگرفت و ترجیح داد روند عادی تدریس و تحقیق را ادامه دهد.

آقا موسی اکنون در شمار مراجع تقلید بزرگ شیعه قرار گرفته و تبحر ویژه وی در علم رجال، دقت های روایی وی و اعتقاد او به «عدم حجیت خبر واحد» او را به عنوان یکی از مراجع و فقهای ممتاز در مکتب قم مطرح کرده است. او اگرچه محضر علمای بزرگ نجف را نیز درک کرده است و در درس خارج خود نیز عنایت ویژه ای به آرای حضرات آیات عظام حکیم و خویی دارد، اما نگاه انتقادی پررنگ او در مباحث اصولی و فقهی در کنار اعتقاد وی به «نظریه انسداد» در علم اصول فقه، عمل به فتاوای او را برای مقلدانش آسان تر کرده است.

او نیز همچون بسیاری از همتایانش به قلمرو گسترده اختیارات حکومتی برای فقها معتقد نیست و این را در مباحث خود پنهان نمی کند. اما هیچ گاه نخواسته که انتقادات و اعتراضات او جنبه علنی و انقلابی به خود بگیرد. او عمیقا به رایزنی ها و چانه زنی های پشت پرده باور دارد و چندین بار نیز از این روش به نتایجی رسیده است. شاید حمایت از آیت الله منتظری تنها فعالیت سیاسی آشکار و بی پرده او بوده که از او  یک پشت و پناه قابل اتکا برای بیت این مرجع فقید شیعه ساخته است.

 

 

Dingen die u vanaf hier kunt doen:

• Abonneren op تورجان met Google Reader
• Aan de slag met Google Reader om eenvoudig al uw favoriete sites bij te houden